Yn ein herthygl ddiwethaf, gwelsom sut mae ysbryd arloesi yn trawsnewid ein Sector Cyhoeddus, gyda’r rhaglen INFUSE arloesol yn chwarae rhan allweddol fel catalydd pwysig ar gyfer newid – gan roi’r llwyfan a fframio’r cyfleoedd i weithwyr gwasanaethau cyhoeddus ddatblygu’r wybodaeth a chaffael yr offer a fydd yn llywio Cymru a’r DU am ddegawdau i ddod.
Agorodd y ceisiadau ar gyfer Carfan Dau o’r rhaglen arloesi ac ymchwil hon ar 31 Mawrth – gan wahodd gweithwyr y sector cyhoeddus o bob un o 10 ardal awdurdod unedol Prifddinas-Ranbarth Caerdydd i ymuno ag Infuse, yn ogystal â sefydliadau eraill yn y sector cyhoeddus a’r trydydd sector. Mae Infuse yn cynnig y cyfle i dyfu’r sgiliau a mabwysiadu’r dulliau sy’n newid pethau go iawn o ran y gallu i arloesi.
Ni allai’r heriau sy’n cael sylw fod yn bwysicach i’r rhai sy’n gwneud cais am Garfan Dau. Sut mae mynd yn garbon niwtral? Sut mae ymgorffori a mesur effaith ein trawsnewidiad gwyrdd? Beth yw’r ffordd orau o ddarparu ein gwasanaethau mewn byd ôl-bandemig? Sut mae helpu ein cymunedau i ddod yn fwy cynaliadwy a chefnogol?
Bydd yr atebion i’r holl gwestiynau allweddol hyn yn cael eu harchwilio, eu meithrin, eu profi a’u cyflwyno drwy strwythur unigryw’r rhaglen Infuse, sef:
- • Y Lab Addasu – sy’n grymuso gweithwyr y sector cyhoeddus i ddylunio a chyflwyno arbrofion sy’n profi atebion a allai gael eu haddasu ar gyfer problemau rhanbarth.
- • Y Labordy Caffael – sy’n cefnogi’r rheiny sy’n gweithio gyda Infuse i ddysgu, datblygu a phrofi prosesau a dulliau newydd ar gyfer caffael cynhyrchion a gwasanaethau arloesol.
- • Y Labordy Data – sy’n galluogi’r bobl ar y rhaglen i gasglu, rheoli, dadansoddi, deall a sicrhau defnydd mwy effeithiol o ddata wrth wneud penderfyniadau.
O ystyried y ffocws hynod ymarferol hwn, mae Infuse yn cynnig cyfle rhagorol i ddysgu o rai o’r bobl fwyaf dyfeisgar yn Ewrop – a meithrin sgiliau newydd mewn amgylchedd diogel sy’n rhoi pob anogaeth i roi cynnig arnynt, tra’n adeiladu rhwydweithiau newydd sy’n galluogi pobl i gydweithio â chydweithwyr o bob rhan o’r rhanbarth.
Dilyn ôl traed arloesol carfannau blaenorol…
Bydd y rhai sy’n ymuno â Charfan Dau mewn cwmni uchel ei barch, yn dilyn ôl traed ysbrydoledig ‘Carfan Alffa’ arloesol – y grŵp cyntaf o 20 o bartneriaethau cyswllt Infuse a ddaeth ynghyd o bob rhan o’r rhanbarth, gan feithrin syniadau arloesol sydd ar hyn o bryd wrthi’n cael eu datblygu ar draws amrywiaeth eang o feysydd pwnc. A Charfan Un, 29 o weision cyhoeddus arloesol sy’n dal ar daith Infuse ac yn ailfywiogi eu sefydliadau drwy ddull newydd o ymdrin â’r heriau y maent yn eu hwynebu.
Fel cipolwg ar y datblygiadau arloesol pellgyrhaeddol sy’n cael eu datblygu gan aelodau cyswllt Infuse, rydym yn edrych ar chwech o’r prosiectau hynny sydd eisoes yn cael eu datblygu, gan arddangos yr atebion pwerus sy’n cael eu llunio ar hyn o bryd i fynd i’r afael ag amrywiaeth o heriau hanfodol a wynebir gan ein rhanbarth…
1. Mapio Ardal Breswyl Prifddinas-Ranbarth Caerdydd ar gyfer Datgarboneiddio â Blaenoriaeth
Dychmygwch pe byddem yn gwybod pa gartrefi yr oedd angen eu blaenoriaethu ar gyfer ôl-osod offer datgarboneiddio, yn seiliedig ar ffactorau fel iechyd cartrefi, incwm ac effeithlonrwydd ynni. Meddyliwch am y posibiliadau anhygoel sydd ar gael i ni, pe bai gennym offeryn a allai ein helpu ni i weld pwy sydd â’r angen mwyaf.
Mae Infuse yn gwneud i hynny ddigwydd drwy dîm trawsawdurdod a ymunodd â’r rhaglen i ddatblygu map GIS sy’n canolbwyntio ar ddata sy’n gallu nodi’r rhai mwyaf anghenus – gan alluogi Prifddinas-Ranbarth Caerdydd i wneud yr ymyriadau cywir sy’n seiliedig ar ddata yn y ffordd orau bosibl, drwy ddull gweithredu ar draws y rhanbarth.
Mae’r prosiect yn enghraifft berffaith o gydweithredu ar waith. Roedd aelodau cyswllt Infuse o gynghorau Pen-y-bont ar Ogwr a Thorfaen eisoes wedi mapio’r defnydd o ynni cartref yn ôl eu codau post priodol, cyn cyflwyno eu syniad i weddill Carfan Alffa ar ddechrau’r cyfnod arbrofol. Cafodd aelodau cyswllt o gynghorau Caerdydd a Bro Morgannwg eu hysbrydoli i gymryd rhan, gyda’r tîm yn gweithio ar y cyd ar draws ffiniau, gan harneisio data defnydd ynni nad oedd wedi’i ddefnyddio o’r blaen, i lywio cyfeiriad map P-RC a fydd yn darparu’r data trwyadl a chadarn sy’n grymuso ein hawdurdodau lleol unigol i gynllunio eu hymyriadau effeithlonrwydd ynni – gan ein helpu i gyrraedd ein targedau newid yn yr hinsawdd o ran y ras i sero net fel rhanbarth.
2. Hyfforddiant Llythrennedd Carbon
Gall pob un ohonom liniaru ein heffaith garbon. Felly, a fyddai mwy o ymwybyddiaeth o hynny – a dealltwriaeth ddyfnach o’r Argyfwng Hinsawdd – yn helpu i leihau ein defnydd o garbon, gan wneud gwahaniaeth cynaliadwy i’r newid yn yr hinsawdd? Dyna’r cwestiwn sy’n cael sylw gan bartneriaid cyswllt Infuse sy’n gweithio gyda chymunedau ledled Dyffryn Wysg.
Mae’r ‘llythrennedd carbon’ hwn eisoes yn cael ei feithrin drwy sesiynau hyfforddi a gyflwynir i weithwyr y Cyngor ar draws rhanbarth Gwent. Ceisiodd y prosiect Infuse brofi a ellid ymgorffori’r hyfforddiant hwn yn ehangach ac yn fwy cynaliadwy gan ddefnyddio model ‘hyfforddi’r hyfforddwr’: gan nodi a goresgyn unrhyw rwystrau i weithredu model cyflenwi cymunedol parhaus.
Mae’r partner cyswllt Infuse sy’n rheoli’r prosiect hwn wedi gweithio’n fewnol gydag aelodau o’r tîm caffael a chynaliadwyedd i nodi rhwystrau posibl yn y tymor byr a’r tymor hwy – gan adeiladu strategaeth o amgylch ‘dylanwadwyr’ sy’n cael eu hysgogi i ymgysylltu’n barhaus o fewn y gymuned, gan gynnal dull hyfforddi’r hyfforddwr a fydd yn byw y tu hwnt i oes arfaethedig y prosiect.
</3>3. Caffael Arloesol i ehangu cyfleoedd masnachol yng Nghymru
Mae ein hawdurdodau lleol yn gwario miliynau o bunnoedd bob blwyddyn yn caffael nwyddau a gwasanaethau – ond mae llawer o’u gwariant yn mynd y tu allan i’r ardal leol ac yn aml y tu allan i Gymru. Sut y gallwn wario mwy o arian cyhoeddus Cymru gyda busnesau Cymru? Sut mae helpu’r busnesau hynny i dendro am gyfleoedd hyd eithaf eu gallu? Sut y gallem gael mwy o arian yn cylchredeg er budd yr economi leol a Chymru?
Mae’r prosiect arloesol hwn yn ceisio dod o hyd i’r atebion amhrisiadwy i’r cwestiynau gwerth uchel hynny – gan archwilio data caffael ac archwilio’r ffordd orau o ehangu cyfleoedd i dyfu ein heconomïau lleol a sylfaenol, fel cam cyntaf tuag at ddeall ac integreiddio rhwydwaith cyflenwyr llwyddiannus yn llawn ar draws ein rhanbarth.
Wedi’i ysbrydoli gan yr hyn a ddysgwyd o Labordai Caffael a Data’r rhaglen, mae partner cyswllt Infuse o Fro Morgannwg wedi ymgymryd â’r her o annog mwy o gaffael lleol yn y Fro ac ar draws Prifddinas-Ranbarth Caerdydd, gan ymchwilio i weld a ellir datblygu llwyfan i fynd i’r afael â’r diffyg gwybodaeth am y farchnad o amgylch cyflenwyr lleol, a galluogi awdurdodau lleol a darparwyr yn y sector cyhoeddus i wella mynediad at gadwyni cyflenwi lleol yn sylweddol yn y broses dendro.
4. Archwilio Atebion Ymarferol i Reoli Ffrydiau Gwastraff
Mae gwastraff cŵn yn berygl sylweddol i iechyd a’r amgylchedd – ond a yw’n fath o fio-ynni sy’n cael ei anwybyddu? Mae tua 10 miliwn o gŵn yn cynhyrchu dros filiwn o dunelli o wastraff yn y DU bob blwyddyn – ac mae partner cyswllt Infuse o Gyngor Sir Fynwy yn cwmpasu ymarferoldeb cynhyrchu ynni drwy dreulio anaerobig, gan droi perygl iechyd annymunol o bosibl yn ffynhonnell ynni gynaliadwy.
Roedd yr offeryn ‘theori newid’ a gyflwynwyd drwy’r Labordy Addasu yn arbennig o ddefnyddiol ar gyfer y prosiect hwn. Mae wedi darparu dull amhrisiadwy o helpu i nodi’r cwestiwn ymchwil cywir i ymchwilio iddo o fewn yr amser cymharol fyr sydd ar gael – gan ddarparu fframwaith i’r partner cyswllt nodi mewnbynnau ac adnoddau allweddol sydd eu hangen, yn ogystal â’r tasgau a’r mesurau sydd eu hangen i gyflawni’r canlyniad a ddymunir.
Y canlyniad? Arbrawf sydd wedi cynhyrchu allbwn ymchwil cryf iawn – a chais am gyllid i archwilio’r mater ymhellach.
5. Aildanio Gwasanaeth Llyfrgell y mae mawr ei angen
A yw’n bosibl aildanio ac ailddyfeisio prosiect sydd fel arall yn segur – gan anadlu bywyd newydd drwy sgiliau arloesi a meddwl o’r newydd? Dechreuodd y prosiect hwn gynllun Llyfrgell oedd wedi’i ohirio gan ddefnyddio’r sgiliau, yr offer, y dulliau a’r prosesau a gafaelwyd drwy’r rhaglen Infuse – gan ail-lunio a threialu gwasanaeth newydd a oedd mewn perygl o gael ei ‘golli’ yn ystod y pandemig.
Gyda syniadau wedi’u casglu o ymchwil desg, cynhaliodd y partner cyswllt Infuse ymarfer mapio rhanddeiliaid a nododd y partneriaid allweddol ac a ehangodd y gymuned o unigolion a sefydliadau i’w cynnwys. Arweiniodd y canlyniad at ateb newydd – ‘Llyfrgell Benthyca Ddigidol’ wedi’i hategu gan gynnig Hyrwyddwyr Cymunedol Digidol.
Daeth y dull Infuse i’w ben ei hun yn ystod cyfnod arbrofi byr iawn o ddau fis, gyda’r Labordy Addasu yn dangos nad oes angen dechrau o’r dechrau bob amser – ac y gellir dod o hyd i fan cychwyn defnyddiol lle mae rhywun eisoes wedi bod yn mynd i’r afael â’r her.
6. Ymgorffori dull Datblygu Cymunedol yn Seiliedig ar Asedau mewn Awdurdodau Lleol
Sut ydych chi’n rhoi ‘Cymunedau’ wrth wraidd datblygu cymunedol, gan sicrhau bod eu lleisiau’n cael eu clywed yn gyntaf ac yn olaf? Mae Infuse wedi dangos mai Datblygu Cymunedol yn Seiliedig ar Asedau yw’r ateb – adeiladu newid cymunedol cadarnhaol drwy ganolbwyntio ar ‘beth sy’n gadarn, nid beth sy’n anghywir’.
Sefydlu dull datblygu cymunedol seiliedig ar asedau fel dull cyson o ddatblygu cymunedol ledled Caerdydd, Casnewydd a Bro Morgannwg oedd y brif her i bartneriaethau cyswllt Infuse sy’n gweithio ar y prosiect hwn – gan adeiladu ar enghreifftiau o arfer gorau sydd eisoes yn bresennol mewn tair daearyddiaeth amrywiol iawn.
Roedd yr amrywiaeth hwnnw o safbwyntiau yn hanfodol i lunio’r ffordd ymlaen, gydag un partner cyswllt yn archwilio sut roedd y dull datblygu cymunedol sy’n seiliedig ar asedau’n cael ei ddefnyddio o ran casglu data, un arall yn canolbwyntio ar sut y gallai gefnogi lleoliadau diwylliannol – a dau bartner cyswllt yn pennu cwmpas y ffordd orau o ddarparu gwasanaethau ar y cyd â dinasyddion, gan alluogi gwelliannau i’r gymuned a grymuso unigolion.
Mae’r cynnydd sy’n cael ei wneud ar bob un o’r prosiectau hyn yn hynod galonogol – gan ddod ag arferion gorau a dulliau newydd at ei gilydd er budd pob cymuned ledled De-ddwyrain Cymru – a byddwn yn rhoi’r diweddaraf ar ddatblygiad pob prosiect – a’r rhaglen Infuse yn ei chyfanrwydd, gan gynnwys cyflawniadau pob Carfan yn y dyfodol – yn ein nodweddion yn y dyfodol.
Os oes gennych ddiddordeb mewn ymuno â Charfan Dau, neu os hoffech wybod mwy am y rhaglen arloesi ardderchog hon, ewch i:
https://www.monmouthshire.gov.uk/cy/infuse/
